Leren lezen, rekenen en eten op school

Door: Remco Havermans, hoogleraar Maastricht University Campus Venlo

Twintig jaar geleden ontwikkelden Jennie Cockroft en Sorrell Fearnall in Engeland het PhunkyFoods programma, een brede aanpak ter bevordering van een gezonde leefstijl voor Britse schoolkinderen. Dit programma (of ‘menu’) is gericht op basisschoolleerlingen (4 tot 11 jaar oud) en omvat acht verschillende elementen (of ‘ingrediënten’). Scholen worden geacht tenminste twee elementen te doorlopen en zijn daarna vrij om de overige ingrediënten in of uit te voeren. Deze flexibiliteit zou noodzakelijk zijn om zoveel mogelijk scholen over te halen om deel te nemen aan het programma. Dat lijkt aardig te lukken. Inmiddels nemen 450 scholen in verschillende regio’s in Engeland deel aan het programma, zo valt op de website te lezen [1]. Het doel is helder: “Changing children's lives by creating healthier school communities in which children can thrive”. Onlangs hielden Karen Vaughan en collega’s van de School of Food Science and Nutrition (Leeds, VK) het programma kritisch tegen het licht en toonden dat PhunkyFoods er juist niet in slaagt om kinderen een gezonde leefstijl aan te leren [2]. Jennie en Sorrell bereiken wel duizenden kinderen maar de kinderen zelf lijken daar weinig aan te hebben.

Phunky vrijblijvendheid

Vaughan en haar team voerden het onderzoek uit in North Yorkshire, met in totaal 631 leerlingen (zes tot negen jaar oud) van 26 basisscholen. Scholen werden willekeurig toegewezen aan PhunkyFoods of een wachtlijstcontroleconditie. In het laatste geval werden scholen gevraagd te wachten met invoering van PhunkyFoods totdat de andere scholen klaar waren. Wel werden de leerlingen in deze controlegroep gevraagd om vragenlijsten in te vullen, net als de PhunkyFoods-leerlingen. Deze vragenlijsten betroffen kennis over eten, voeding en koken. Vaughan verwachtte dat deze kennis zou toenemen bij de PhunkyFoods-leerlingen ten opzichte van de controlegroep, maar dat bleek dus niet zo te zijn.

Op alle uitkomstmaten bleek PhunkyFoods niet te kunnen leveren. Wat betekent dit nu voor het programma zelf? Zijn voedselvaardigheden niet aan te leren op school? Natuurlijk wel. Ik leerde koken van mijn moeder maar mijn moeder – een fantastische kok – heeft dat op haar beurt geleerd van een docent op de huishoudschool. Ze kreeg daar (onder andere) kooklessen en voedingsleer. Voedselvaardigheden kun je wel degelijk leren. Ook op school. Wat is er dan mis met het PhunkyFoods programma? Niet zoveel, behalve dat het te flexibel en dus te vrijblijvend is.

De flexibiliteit van PhunkyFoods staat minimale inspanning en betrokkenheid toe aan de kant van de scholen en ouders en dat vertaalt zich naar minimale impact. Er wordt te weinig gekeken naar welke ingrediënten de kinderen nodig hebben en te veel naar wat de school in praktische zin kan bolwerken. Kooklessen zijn heel nuttig als je kinderen voedselvaardigheden wil bijbrengen, maar ook lastig om uit te voeren in de klas. Slechts vier uur (of minder) aan kooklessen in een heel schooljaar zet geen zoden aan de dijk. Het beklijft niet. En dat is ook niet heel gek. Kinderen leren evenmin lezen, schrijven en rekenen in een paar lesuurtjes.

Conclusie

De onderzoekers uit Leeds concludeerden voorzichtig dat meer voedseleducatie, en dan met name de ervaringsgerichte elementen zoals kooklessen in combinatie met gezonde schoollunches, wellicht meer effect zal hebben op de gezonde leefstijl van kinderen. Meer is meer. Of dat ‘meer’ er ooit van gaat komen is de vraag. Niet alleen in Engeland maar ook hier in Nederland. We willen immers van alles voor onze kinderen: een gezonde leefstijl en gelijke kansen bijvoorbeeld. Maar het mag de maatschappij niks kosten: geen geld, geen tijd, geen moeite en geen verplichtingen.

Bronnen

[1] https://www.phunkyfoods.co.uk/

[2] Vaughan, K. L., Vidal, M., Cade, J. E., Hetherington, M. M., & Evans, C. E. L. (2025). Evaluation of the school-based “PhunkyFoods” intervention on food literacy and cooking skills; a cluster randomized controlled trial in the UK. Public Health Nutrition, 1-33. https://doi.org/10.1017/S1368980025000552

Leren lezen, rekenen en eten op school

Phunky vrijblijvendheid

Conclusie

Bronnen

Replaced