Het IKEA-effect, 2 juni 2025

Het IKEA-effect

Het IKEA-effect, wat is dat? Misschien is dat voor jou het effect dat de internationale keten heeft op je koopgedrag (je zult niet de eerste zijn die veel meer koopt dan je eigenlijk van plan was 😉), of het feit dat je er op de een of andere manier altijd meer tijd doorbrengt dan je vooraf had gepland. 

In de wetenschap heeft het IKEA-effect een andere betekenis dat weinig met de grote winkelketen zelf te maken heeft. Waar het om gaat, is het gegeven dat dat wat je zelf maakt, lekkerder, leuker, mooier of beter is*. In een experiment [1] werd aan een groep mensen gevraagd om een IKEA-kastje te beoordelen en er een waarde (uitgedrukt in euro’s) aan te geven. De ene helft van de groep kreeg het kastje gewoon te zien, maar de andere helft moest het eerst nog in elkaar zetten - en we weten allemaal, daar kan best veel tijd in gaan zitten. 

Wat bleek nu? De mensen die het kastje zelf in elkaar hadden moeten zetten, waren bereid flink méér te betalen voor het kastje dan de mensen die het kastje alleen vluchtig hadden gezien. De tijd en moeite die de eerste groep in het kastje had gestopt, bleek te zorgen voor een hogere waardering. En omdat een IKEA-kastje was gebruikt in het experiment, was het IKEA-effect geboren. 

Effecten met voeding

In de jaren daarna bogen meer onderzoekers zich over het effect, en werd het onderzoek uitgebreid naar andere producten dan alleen het IKEA-kastje. Ook voedingsmiddelen kwamen aan bod: een studie uit 2014 [1] toonde aan dat volwassenen die zelf een (hoogcalorische) milkshake maakten deze lekkerder vonden én hier meer van consumeerden dan deelnemers die een kant-en-klare milkshake voorgeschoteld kregen. 

Gelukkig werd het effect niet alleen aangetoond bij calorie- en suikerrijke snacks, maar ook bij groenten [2, 3]. Kinderen die zelf een salade [2] mochten maken of een gebalanceerde avondmaaltijd [3] bereidden, vonden hun eigen maaltijd lekkerder én aten meer groenten. Het maakte daarbij niet uit of dit al bekende of juist nog onbekende groenten waren: het IKEA-effect was er. En dat is vooral interessant als je je bedenkt dat maar weinig kinderen in Nederland de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid groenten binnenkrijgen [4]. Simpelweg je kind méér groenten laten eten kan al door ze te laten helpen in de keuken. 

* Vind je jezelf vaak gefrustreerd tussen alle onderdelen van een IKEA-box en snap je niet waar al die schroefjes nu horen? Uit het onderzoek van Norton en zijn collega’s [5] blijkt dat de taak wel ‘haalbaar’ moet zijn: oftewel, een te moeilijke taak leidt juist níét tot het IKEA-effect. De volgende keer dus toch maar voor een makkelijker bouwpakket gaan ;-). 

Bronnen

1. Dohle, S., S. Rall, and M. Siegrist, I cooked it myself: Preparing food increases liking and consumption. Food Quality and Preference, 2014. 33: p. 14-16.

2. DeJesus, J.M., et al., Children eat more food when they prepare it themselves. Appetite, 2019. 133: p. 305-312.

3. Van der Horst, K., A. Ferrage, and A. Rytz, Involving children in meal preparation. Effects on food intake. Appetite, 2014. 79: p. 18-24.

4. RIVM, Food consumption in the Netherlands and its determinants. 2016.

5. Norton, M.I., D. Mochon, and D. Ariely, The IKEA effect: When labor leads to love. Journal of Consumer Psychology, 2012. 22(3): p. 453-460.